برق یا انرژی الکتریکی را می‌توان به‌عنوان یکی از مهم‌ترین اکتشافات بشر دانست که توانسته است موجب تحولات بنیادین در زندگی وی شود. پس از کشف برق تا به امروز نیز در سایه پیشرفت علم و خلاقیت بشر در ارائه و ایجاد تکنولوژی‌های نوین، بخش بزرگی از نیازهای روزمره افراد در حوزه‌های مختلف از طریق برق تأمین می‌شود. ازاین‌جهت برق یکی از نیازهای اساسی انسان در جهان امروز به شمار می‌رود که زندگی بدون آن تقریباً غیرممکن است. اما آنچه مهم است، انتخاب ابزاری است که به‌وسیله آن می‌توان از برق استفاده کرد. ازجمله مهم‌ترین ابزارهای برقی که شهروندان با استفاده از آن از برق استفاده می‌کنند، کابل برق است. کابل‌ها در انواع مختلفی از دیدگاه ظرفیت انتقال جریان، نوع روکش و مقاومت فیزیکی، نوع کاربرد و… تولید می‌شوند و راهنمای خرید سیم و کابل برق ازاین‌جهت حائز اهمیت است.
کابل برق در واقع یکی از ابزارهای موردنیاز در ساخت‌وساز و راه‌اندازی دستگاه‌های مختلف برقی است که در سیم‌کشی ساختمان به کار می‌رود. ازاین‌جهت ایمنی و کارایی بالای این ابزار، بسیار حائز اهمیت شمرده می‌شود و لازم است در انتخاب و خرید آن، دقت لازم را به کاربرد؛ بنابراین قبل از اقدام به خرید، استفاده از راهنمای خرید کابل برق یک ضرورت محسوب می‌شود که در آن، مهم‌ترین فاکتورهای مربوط به کابل برق معرفی می‌شود و مورد بررسی قرار می‌گیرد.
انواع کابل
کابل برق یکی از اصلی‌ترین اجزای سیستم‌های برقی خانگی و صنعتی به شمار می‌رود و باهدف انتقال انرژی الکتریکی در واحدهای مختلف و درواقع توزیع برق، مورداستفاده قرار می‌گیرد. از دیگر کاربردهای کابل برق می‌توان به متصل‌کردن چند دستگاه و انتقال سیگنال‌های الکتریکی اشاره کرد. اما بدیهی است که کابل برق به کار برده شده در واحدهای مسکونی با کابل برقی که در واحدهای صنعتی استفاده می‌شود متفاوت است و از شرایط و ویژگی‌های منحصربه‌فردی برخوردار است.
ازاین‌جهت می‌توان انواع مختلفی را برای کابل برق متصور شد که باتوجه‌به کاربرد آن، متفاوت خواهد بود. باتوجه‌به تفاوت‌های کاربرد انواع کابل برق، اجزای آن‌ها نیز در انواع مختلف با یکدیگر تفاوت خواهند داشت؛ بنابراین لازم است قبل از خرید این ابزار، از راهنمای خرید کابل برق به جهت آشنایی با موارد مربوط به نوع، اجزای سازنده و مورد مصرف کابل استفاده شود تا بتوان سیم‌کشی را به‌درستی پیش برد.
انواع کابل از نظر ولتاژ
همان‌طور که ذکر شد، کابل برق‌ها باتوجه‌به کاربردهایی که دارند، در انواع مختلفی طبقه‌بندی می‌شوند. ازجمله مهم‌ترین مواردی که کابل‌های برق بر اساس آن به انواع گوناگون تقسیم شده‌اند، ولتاژ یا همان مقدار باری است که کابل می‌تواند انتقال دهد. بر این اساس کابل‌های برق به سه دسته فشارقوی، فشار متوسط و فشار ضعیف تقسیم می‌شوند که در ادامه به توضیح هرکدام از این موارد پرداخته‌ایم.
کابل فشارقوی
کابل فشار قوی در مواردی همچون برق کشی مربوط به واحدهای مسکونی و تأسیسات صنعتی کاربرد دارد. این کابل‌ها توانایی بالایی در انتقال انرژی دارند و می‌توانند ولتاژهای بالا و بیشتر از ۳۰ کیلوولت را عبور دهند. میزان استفاده از این نوع کابل در تمام نقاط ایران رایج است و این موضوع، ریشه در ویژگی‌ها و مزایای منحصربه‌فرد این نوع کابل دارند. لازم به ذکر است که این کابل از جنس آلومینیوم و مس است و به علت جلوگیری از خطرات برق‌گرفتگی و ایجاد حریق، از یک روکش ضخیم و عایق برای پوشاندن هسته آن به کار می‌رود.
کابل فشار متوسط
کابل فشار متوسط که با عنوان کابل قدرت MV نیز نشان داده می‌شود، می‌تواند جریان‌هایی که میزان آن‌ها بین ۶ الی ۳۰ کیلوولت است را منتقل کنند. بعضی از مدارهای مورداستفاده در تأسیسات برق صنعتی، سیم‌کشی ساختمان‌های تجاری و مسکونی، زیر زمین، درون کانال و سینی‌های کابلی که بر اساس استانداردها و مقررات استفاده شده باشند، کاربرد دارد.
کابل فشار ضعیف
علامت اختصاری LV عنوان دیگری است که برخی کابل فشار ضعیف را با آن می‌شناسند. این نوع کابل کاربردهای مختلفی دارد که ازجمله آن‌ها می‌توان به موارد کابل‌های مورد استفاده در ایجاد روشنایی واحدهای مسکونی در ساختمان اشاره کرد. کابل فشار ضعیف می‌تواند میزان ولتاژ ۳۰۰ الی ۳۰۰۰ ولت را از خود عبور دهد و در بخش‌هایی از مدار تعبیه می‌شود که لازم نباشد جریان برق با ولتاژ بالا از آن عبور نکند.
انواع کابل بر اساس محل نصب
محل نصب کابل برق نیز از فاکتورهایی است که کابل‌ها بر اساس آن به دو دسته زمینی و هوایی تقسیم می‌شوند. نام دیگر کابل زمینی کابل خشک است و در محیط‌های ساختمانی کاربرد دارد. همچنین این کابل در قالب کابل‌کش نیز در قسمت زیر زمین مورد استفاده قرار می‌گیرد. البته لازم به ذکر است که از کابل‌های زمینی در شرایط مختلف محیطی و محیط‌های بسته و باز نیز می‌توان استفاده کرد.
انعطاف این نوع کابل باتوجه‌به مفتولی بودن هادی در این نوع کابل کم است. ازاین‌جهت بهترین استفاده از کابل برق زمینی در شرایطی و محیط‌هایی خواهد بود که کابل، از پایین‌ترین میزان تحرک برخوردار باشد. بهتر است بدانید کابل برق زمینی در دو نوع مخابراتی و الکتریکی عرضه می‌شود و مورد استفاده قرار می‌گیرد.
انواع کابل بر اساس کاربرد
باتوجه‌به موارد ذکر شده، انتقال، مهم‌ترین موردی است که کابل برق در آن کاربرد دارد. اما این انتقال می‌تواند شامل موارد مختلفی شود که مثال‌های آن عبارت‌اند از:
- انتقال نور در فیبر نوری که در شبکه‌های مخابراتی کاربرد دارند؛
- انتقال سیگنال در کابل‌های مخابراتی مثل تلفن که کابل شبکه و کواکسیکال در این دسته قرار دارند؛
- کابل برق که در انواع HV، LV، MV و EHV طبقه‌بندی شده‌اند.
شبکه
داده‌ها و اطلاعات موجود در سیستم‌های مختلف که مربوط به یک شبکه هستند، با استفاده از کابل شبکه، به قسمت‌های مختلف انتقال داده می‌شوند. این نوع کابل اغلب در قالب ۸ رشته سیم هستند که به‌صورت دوتایی به یکدیگر تابیده شده‌اند و در نهایت تعداد ۴ زوج سیم تابیده شده را تشکیل داده‌اند. کابل شبکه درواقع از قرارگرفتن این ۴ رشته سیم در یک غلاف است که از جنس PVC تشکیل شده است.
فیبر نوری
فیبر نوری را می‌توان به‌صورت یک‌رشته از جنس شیشه یا پلاستیک تعریف کرد که نور پس از ورود از یک‌سوی آن، بعد از گذشت یک مدت‌زمان معین، از سمت دیگر آن خارج خواهد شد. کابل برق فیبر نوری نیز متشکل از یک یا چند فیبر نوری است. صنایع مخابراتی را می‌توان مهم‌ترین کاربرد این نوع کابل دانست که پهنای باند ارائه شده توسط آن، بسیار بیشتر از کابل‌هایی است که از جنس مس ساخته شده‌اند.
کواکسیکال
به‌منظور انتقال‌دادن داده‌ها و سیگنال‌های صوتی و تصویری در فواصل زمانی مختلف، از کابل برق کواکسیکال استفاده می‌شود که نام دیگر آن نیز کابل هم‌محور است. در ساختمان کابل کواکسیکال، از یک رشته هادی که به‌صورت مفتول است و جنس آلومینیومی یا مسی دارد، استفاده شده است. این رشته با استفاده از یک عایق پلیمری به‌صورت کامل احاطه شده است که این عایق پلیمری، خود نیز به‌وسیله یک‌لایه مس بافته شده پوشانده شده است. این کار به این منظور انجام می‌شود که از ورود هر گونه نویز به طور کامل جلوگیری شود.
اجزای کابل برق
کابل‌های برق در حالت کلی از سه بخش هادی، روکش و عایق تشکیل می‌شوند که هرکدام از این اجزا دارای ویژگی‌ها و کارکردهای خاص خود هستند.
هادی: همان‌طور که از عنوان این بخش کابل برق پیداست، رسانای جریان برق است. به جهت رسانا بودن بدیهی است که این قسمت از جنس فلز است. همچنین هادی می‌تواند در قالب افشان و یا مفتولی باشد.
روکش: جنس روکش از پلاستیک مرغوب تشکیل می‌شود که این مورد به علت برخورداری روکش از دوام قابل‌توجه آن است. این بخش درواقع بیرونی‌ترین لایه در ساختار کابل برق به شمار می‌رود که موظف است از هسته کابل در برابر عوامل مختلف محیطی محافظت نماید.
عایق: عایق وظیفه تأمین ایمنی را در هنگام به‌کاربردن کابل را بر عهده دارد و این مورد را به‌صورت واپایش بار هادی انجام می‌دهد. هادی در کابل برق توسط عایق پوشانده شده است و ازاین‌جهت لازم است در برابر بیشترشدن دما، از مقاومت خوبی برخوردار باشد.
انواع کابل برق از نظر جنس هادی
جنس هادی در کابل برق یکی از عواملی است که می‌تواند کابل را در انواع مختلف طبقه‌بندی کند. جنس هادی می‌تواند از دو فلز آلومینیومی و یا مسی باشد که هر کدام از این موارد دارای مزایا و معایبی هستند. به‌عنوان‌مثال، فلز مس از مقاومت الکتریکی پایینی برخوردار است؛ اما استحکام مکانیکی مطلوبی دارد و می‌تواند در شرایط محیطی مختلف مقاومت خوبی داشته باشد. همچنین انعطاف‌پذیری مس نیز بالاست و ازاین‌رو می‌توان آن را در شکل‌های مختلف فرم داد.
مقاومت آلومینیوم به مقدار ۱.۶۵ برابر بیشتر از مس است و نسبت به مس وزن کمتری دارد و وزن آن درواقع ۳/۱ مس است. اما باتوجه‌به کم‌بودن مقاومت آن در برابر عوامل و شرایط محیطی مخصوصاً رطوبت که موجب خوردگی، اکسید شدن و در نهایت عایق شدن می‌شود، میزان استفاده از آلومینیوم کمتر است.
هرچند که قیمت آلومینیوم از مس کمتر است، اما درجه انعطاف‌پذیری آن به‌اندازه مس نیست و نمی‌توان به آن فرم داد. استفاده از آلومینیوم باتوجه‌به وزن پایین آن اغلب مربوط به صنایع خطوط هوایی می‌شود و به‌منظور دستیابی به استحکام مکانیکی بالاتر این فلز، با پیچیدن این سیم دور سیم‌های فولادین، آلیاژی از فولاد و آلومینیوم حاصل می‌شود و به کار برده می‌شود.
انواع کابل از نظر جنس عایق
جنس عایق در راهنمای خرید کابل برق بسیار حائز اهمیت است. چراکه می‌تواند نقش مهمی در تعیین میزان ایمنی هادی و کنترل بار آن داشته باشد. همچنین به علت ارتباط مستقیم هادی با عایق، لازم است هادی از جنسی برخوردار باشد که مقاومت بالایی در برابر افزایش دما دارد. این مورد نیز به‌این‌علت است که شدت‌جریان عبوری می‌تواند خطراتی نظیر برق‌گرفتگی را در پی داشته باشد. انواع کابل از نظر جنس عایق به شکل زیر دسته‌بندی‌شده‌اند:
- ü کابل عایق پلی اتیلن ترفتالات (PET)
- ü کابل عایق پلی وینیل کلراید (PVC)
- ü کابل عایق پلی تترا فلوئورو اتیلن (PTFE)
- ü کابل عایق پلی اتیلن (PE)
- ü کابل عایق کوپلیمرهای پلی استر
- ü کابل عایق XLPE
- ü کابل عایق پلی اورتان (PU)
نکات مهم در خرید کابل برق
کابل‌های برق می‌توانند در موارد مختلفی مورد استفاده قرار گیرند که این تنوع در کاربرد، می‌تواند هنگام خرید کابل برق موجب ایجاد سردرگمی شود؛ لذا راهنمای خرید کابل برق برای داشتن انتخاب بهتر و مناسب‌تر بسیار حائز اهمیت است و لازم است این راهنما به‌صورت دقیق موردمطالعه قرار گیرد. ازاین‌جهت در ادامه به برخی نکات اشاره خواهیم کرد که می‌توان از آن به‌عنوان یک راهنمای خرید کابل برق استفاده کرد.
ظاهر کابل: یکی از مواردی که در راهنمای خرید کابل برق، توجه‌کردن به آن بسیار ضروری است، ظاهر کابل است که نباید دارای فرورفتگی و یا برآمدگی باشد. البته وزن زیاد و سنگین بودن کابل را نیز نمی‌توان دلیلی برای کیفیت بالای کابل دانست؛ بنابراین لازم است استاندارد بودن کابل از هر نظر مورد بررسی قرار گیرد.
سطح مقطع کابل: کاربردی که انتخاب کابل و مورد مصرف آن خواهد داشت، تعیین‌کننده سطح مقطع کابل است؛ لذا در راهنمای خرید کابل برق به این نکته توجه داشته باشید که نوع سیستم و مقدار جریان عبوری، شکل سطح مقطع کابل برق را مشخص خواهد کرد. چراکه مقدار جریانی که کابل می‌تواند متحمل شود با سطح مقطع کابل، ارتباط مستقیم دارد.
نوع عایق و روکش: روکش و یا عایقی که در کابل برق به کار می‌رود، بر عواملی همچون میزان انعطاف‌پذیری کابل، میزان مقاومت در برابر عوامل محیطی و مواد شیمیایی، سختی و نرمی کابل مؤثر است. به همین سبب از موادی همچون پلی اورتان، مشتقات پلیمری، PVC، نایلون، سیلیکون رابرو و نایلون در تولید کابل برق استفاده می‌شود.
سطح ولتاژ کابل: در راهنمای خرید کابل برق، این مورد به‌عنوان مهم‌ترین فاکتور شناخته می‌شود. بر اساس نوع نیاز و کاربرد کابل موردنظر، کابل فشار قوی، متوسط و یا ضعیف مورد استفاده قرار می‌گیرند.